Nijd en afgunst

Ja, soms voel ik ook afgunst.  Het gebeurt bijvoorbeeld als ik iemand zie die iets ontzettend goed kan dat ik graag ook zo goed zou willen kunnen. Ik betrap me er dan bij dat ik bijzonder goed oplet of hij of zij niet een foutje maakt zodat ik dit dan nonchalant kan verbeteren. Zodat het voor hem pijnlijk is, en mensen mij bewonderend aankijken.

Als ik dat merk bij mezelf, schaam ik me altijd. Want ja, fraai is dit niet. Gelukkig blijft het meestal bij de fantasie. En tegelijkertijd weet ik dat het heel menselijk is.

Wedden dat jij dit gevoel ook kent?

Soms is nijd ook goed

Nijd klinkt erg – maar het kan net zo goed positief als negatief zijn. Bij ambitie hoort bijvoorbeeld vaak ook nijd – het willen bereiken wat een ander kan of heeft. En dat is nuttig.

Ook als het gaat om rechtvaardigheid in politiek en maatschappij kan nijd een constructieve kracht zijn. Denk bijvoorbeeld aan het stemrecht voor vrouwen: zonder nijd was het er niet gekomen.

Meestal is afgunst destructief

Veel vaker is nijd negatief, en dat noemen we dan meestal afgunst. (Trouwens, wat het verschil is met jaloezie, dat lees je hier). Afgunst is een ontzettend vervelende en vaak destructieve emotie. En toch speelt het vaak, vaker dan we willen en vaker dan we zien.

Heeft de ander iets dat jij graag wil hebben? Dan zou het best kunnen dat je afgunstig bent. Je neemt het de ander kwalijk, en dat roept de wens op om hem of haar te kwetsen.Want dat is het vervelende aan afgunst (en dat is een van de verschillen met jaloezie): de wens om te kwetsen, om kapot te maken. Ook als je zelf daardoor verliest.

En nee, het gaat vaak niet om geld of om bezittingen. Het gaat om kennis, om aandacht, om succes, om humor – het kan van alles zijn.

 Afgunst maakt ongelukkig

Het vervelende aan afgunst is de kracht om ongelukkig te maken: jij bent ongelukkig, en je wil de ander ook ongelukkig maken. In dit licht kun je je bijvoorbeeld afvragen in hoeverre de moeilijkheden waar de Europese Unie de laatste jaren in verkeert niet deels te maken hebben met afgunst.

Zeker als het om materiële afgunst gaat, dan gebeurt er nog iets anders: je staart je letterlijk blind op wat de ander heeft en je ziet niet meer wat je zelf hebt. Jij voelt je leeg, en de ander lijkt het allemaal te hebben.

Ik kan het nou toch niet laten om de kunst erbij te halen: de Italiaanse schilder Giotto heeft in 1304 – 1306 allegorieën van onder andere de nijd (“Invidia”) geschilderd in de Arenakapel in Padova. Hij beeldt perfect uit waar het over gaat: de giftige slang, de giftige woorden dus die de mond verlaten en die zich tegen jezelf keren, de grote oren die elke fout willen horen, de handen die willen pakken, het vuur onder de voeten, de pijn. Giotto is heel duidelijk: afgunst is vernietigend.

Dan is er ook nog leedvermaak: als je plezier beleeft aan de pijn van de ander, ook dan is afgunst in het spel.

Het is echter gevaarlijk om alles te snel te roepen dat de ander alleen maar nijd voelt. Het is een van de grote dooddoeners. Nijd en afgunst mogen dan wel vaak een rol spelen, vaak ligt er echter een wens onder waar je iets mee moet.

 Hoe ga je om met afgunst?

Afgunst is een emotie die niemand wil. Maar als je goed kijkt en goed let op je eigen destructieve impulsen, dan zie je dat ook jij het vaker voelt dan je zelf beseft.

Wat doe je ermee?

1. Onderzoek het

Wat is er aan de hand? Afgunst geeft je informatie over wat je wil. Kennis, een groot huis, een geweldig profiel op social media, vrienden …

2. Bekijk wat je wel hebt

Goed, de ander heeft een groot huis, een indrukwekkend netwerk, weet ontzettend veel. Wat heb jij waar je dankbaar voor kunt zijn?

Met andere woorden: stap uit de destructieve cirkel en kijk naar wat je wél hebt. Dat helpt je om te relativeren.

3. Maak een keuze

Je weet nu waarover je afgunst voelt en dus wat jij wil. Maak een keuze: vind je het belangrijk genoeg om het te willen bereiken? Kies er dan voor, en onderzoek hoe je je doel kunt bereiken. Ga stap voor stap die kant op.

Is dat niet mogelijk, of vind je het niet belangrijk genoeg?

Benoem voor jezelf dat je afgunst voelt en agressie. Geef het even de ruimte. Denk erover na of je je impuls wil volgen of niet. Maak een keuze welk gedrag je wil vertonen. Of benoem het: dat haalt de angel eruit.

4. Accepteer dat afgunst erbij hoort

Wij kennen allemaal nijd en afgunst. Het hoort bij de mens. Weten dat het speelt kan al helpen.

Als het je lukt om jezelf voor die gevoelens niet te veroordelen, maar ze te aanvaarden heb je al veel gewonnen. Een gevoel is een ding, ernaar handelen een ander. Je kunt het voelen, en als je je er bewust van bent, kun je ervoor kiezen om je er minder naar te gedragen.

PS. Dit artikel is het laatste deel van een serie over lastige gevoelens. Eerdere artikelen gingen over het kwijtraken van negatieve emoties, angst overwinnen, schuldgevoelens, schaamte, verdriet,  boosheid en jaloezie.