Wat doe je met die lastige collega?

Elisa wordt er helemaal gek van. Alles wat haar collega Kees doet vindt hij geweldig, terwijl hij niet alleen weinig werkt, maar ook weinig bereikt. Maar dat deert hem niet: hij paradeert door het kantoor alsof het van hem is, kleineert de medewerkers en verstoort de sfeer. De manier waarop hij met klanten omgaat is zo arrogant dat zij zich er gewoon voor schaamt. Maar wat kan ze doen? Hij luistert toch niet. Elisa wordt steeds geïrriteerder en trekt zich meer en meer terug.

Of wat denk je van Helen, de controlerende perfectionist? Zij wil alles onder controle hebben en ze gaat over zo ongeveer elk detail in discussie. Een micro-manager dus. Gevolg: Helen is inmiddels bijna overspannen, haar collega’s worden gek van haar en werken steeds ongemotiveerder. Zij laten steeds meer aan haar over, want wat ze doen is toch nooit goed genoeg.

Samenwerkingsproblemen zoals deze hebben enorme gevolgen: de sfeer wordt steeds slechter, de ontevredenheid groter, de kwaliteit van het werk daalt, de kans op fouten en gemiste kansen groeit, waardoor de kosten stijgen en de inkomsten dalen.

Wat kun je heel concreet doen?

Lastige collega’s, grote ego’s, tegenstrijdige belangen en verschillende manieren van werken vind je in elk team.

Deels hoort dat erbij, en is het de vraag hoe je de spanningen die deze verschillen oproepen goed kunt hanteren en zelfs als kracht kunt gebruiken. Soms echter leveren verschillen grote problemen en enorme irritaties op.

Maar je kent ongetwijfeld ook voorbeelden van teams die ondanks of juist dankzij de verschillen goed opereren, waar mensen ’s ochtends fluitend naar hun werk gaan  en met veel succes en voldoening werken. Hoe doen zij dat?

Jij kunt zelf veel doen om dit met je team te bereiken! Bijvoorbeeld deze 3 dingen:

1. Onderzoek het systeem

Elke groep is een systeem, en alles wat jij doet of niet doet, heeft direct invloed op wat de anderen doen, denken of voelen. En vice versa.

Denk bijvoorbeeld aan Helen, de micromanager: Helen controleert het werk van anderen tot in detail, omdat zij zeker wil zijn dat het allemaal goed gedaan is. Als ze het niet doet, kan ze het niet loslaten en piekert ze thuis of er niets is misgegaan. Daarmee komt een vicieuze cirkel op gang: hoe meer Helen controleert, hoe minder haar collega’s doen. Want waarvoor zouden ze moeite doen als Helen het toch altijd beter weet? Daardoor gaat Helen nog meer op de details letten, doen haar collega’s nog minder en … afijn, het averechtse effect van Helens gedrag is duidelijk.

Dus: Als je bijvoorbeeld wil dat mensen de eigen verantwoordelijkheid nemen, moet je ze dat ook laten doen, ook al gaat het niet altijd helemaal perfect. Loslaten dus, hoe moeilijk dat soms ook is.

Ook bij andere, hardnekkige problemen loont het om te onderzoeken wat er in het systeem aan de hand is, welke gevolgen jouw gedrag en dat van anderen op elkaar heeft. Het werkt het beste als je dit samen met het hele team gaat onderzoeken en bespreken.

2. Pas op voor de zelfrechtvaardigings-spiraal

Een van de boosdoeners van samenwerkingsproblemen is zelfrechtvaardiging. Jij hebt een zelfbeeld, je ziet jezelf bijvoorbeeld als eerlijk, ambitieus of betrokken. Wat als je iets doet dat niet bij je zelfbeeld past? Zoals dat ons allemaal dagelijks gebeurt?

Juist, je gaat het rechtvaardigen. Bijvoorbeeld:

• Gedraag je je kortaf tegen een lastige collega? Hij is ook zo een zeurkop, daarom deed je dat.
• Heb je niet gedaan wat je beloofd hebt? Het was ook zo druk, je kon niet anders, dus het is niet jouw schuld dat de ander in de problemen kwam.
• Heb je iets over het hoofd gezien? Ach, niemand is perfect.

Veel problemen in groepen hebben te maken met zelfrechtvaardiging op beide kanten. Denk bijvoorbeeld aan twee ruziënde partners: zij zijn constant bezig om de ruzie te rechtvaardigen, wat zij goed doen, wat de ander verkeerd doet en waarom het de schuld van de ander is.

Daardoor wordt het voor beide steeds lastiger om ook vanuit het standpunt van de ander te kijken en er gezamenlijk uit te komen. Want als je dat doet, moet je ook kunnen zien en zeggen dat ook jij fouten gemaakt hebt. Dat wordt, naarmate het langer duurt, steeds moeilijker.

Het vergt moed en zelfinzicht om het anders te doen, om te reflecteren op het eigen aandeel én je te verplaatsen in de ander. Als het lukt, levert het een enorm krachtige samenwerking op. Dat is niet altijd makkelijk, maar enorm productief, lerend en ontzettend bevredigend.

Als je je in het thema zelfrechtvaardiging wil verdiepen, beveel ik je het boek van Carol Tavris en Elliot Aronson aan: “Mistakes Were Made (But Not by Me): Why We Justify Foolish Beliefs, Bad Decisions, and Hurtful Acts”. Het is helaas niet in het Nederlands verkrijgbaar. Toch is het heel prettig leesbaar en sowieso boeiend. En je zult je net zoals ik af en toe betrapt voelen als je je eigen gedrag herkent.

3. Niet alleen de ander kan veranderen. Jij kunt het ook.

Elisa uit het bovenstaande voorbeeld lukte het niet om Kees te veranderen. Hij bleef haar mateloos irriteren en onderuithalen.

Totdat zij zelf iets veranderde: zij onderzocht samen met mij wat er aan de hand was en waarom zijn gedrag haar zo raakte. Haar verrassing was groot toen ze erachter kwam wat er speelde: het had namelijk weinig met Kees te maken. Haar inzichten openden de deur om zelf de regie te pakken en de ruimte in te nemen die ze nodig had. Daardoor nam haar irritatie af, groeide haar zelfvertrouwen en veranderde zowel het gedrag van Kees als ook hun onderlinge relatie. Inmiddels gaat het uitstekend met haar.

Met andere worden: Jij kunt er altijd iets aan doen, ook al weet je nu misschien nog niet wat het is en hoe je dat doet.

Zie je het nog niet voor je? Pak dan je kans!

Ik ben me er zeer van bewust dat deze tips niet altijd makkelijk te implementeren zijn. Maar ze werken wel.

Vind je het lastig om jouw eigen situatie te begrijpen en te zien welke stappen je kunt zetten?

Neem dan per mail contact op, en we gaan in een vrijblijvend gesprek kort naar jouw verhaal en de mogelijkheden kijken die je hebt, zodat jij weer een stap verder kunt.

PS. Vind je het lastig om grenzen te stellen? Lees dan dit artikel!